2.5 Werken op hoogte

Algemeen

In het kader van deze module is het onmogelijk diepgaand op alle situaties met een valrisico uitvoerig in te gaan. Daarom beperkt deze module zich tot de meest fundamentele zaken en wordt voor meer gedetailleerde zaken doorverwezen naar andere bronnen.

Bij werken op hoogte kan sprake zijn van:

  • vallen van hoogte (zoals van een dak, een steiger of een ladder) en struikelen en uitglijden;
  • vallende voorwerpen (bijvoorbeeld van een steiger).

 

Valrisico voor medewerkers

Dit kan door struikelen, uitglijden, het evenwicht verliezen, onwel worden. Ook kan men stappen op een niet goed gelegde steigerplank, of stappen in een afgeschermde vloeropening of niet goed zichtbare vloeropening.

Daarbij kunnen er onvoldoende maatregelen genomen zijn om de gevolgen van struikelen, uitglijden en vallen tegen te gaan, door het ontbreken van barrières zoals leuningen, afdekplaten, veiligheidsharnassen. In Nederland wordt valgevaar gezien als er op een grotere hoogte dan 2,5 meter wordt gewerkt. Dit laat natuurlijk onverlet dat ook bij lagere hoogtes valgevaar bestaat, zoals door de Gezondheidsraad in december 2013 is aangegeven.

In Nederland overlijden jaarlijks 18 werknemers na een val van hoogte tijdens het werk en worden er 1.230 opgenomen in het ziekenhuis. Velen van hen hebben blijvend letsel. De aard en ernst van het letsel door een val van hoogte loopt uiteen van een kneuzing of simpele botbreuk tot hersenletsel en fataal letsel. Vallen kan ook leiden tot lichtere vormen van letsel en andere effecten, zoals verzuim. Informatie hierover is echter zeer beperkt, omdat het beschikbare onderzoek zich baseert op registraties. Deze registraties bevatten alleen gemelde arbeidsongevallen en ziekenhuisbezoeken.

Van de arbeidsongevallen door een val van hoogte die op de spoedeisende hulp terechtkomen, is in driekwart van de gevallen bekend in welke bedrijfstak het ongeval heeft plaatsgevonden. In de meeste gevallen gaat het om de bouw (29%) gevolgd door de bedrijfstak vervoer, post en communicatie (12%).

Behalve persoonlijk leed kan vallen van hoogte hoge maatschappelijke kosten veroorzaken door ziekteverzuim, revalidatie en arbeidsongeschiktheid.

 

Vallende voorwerpen

Bij vallende voorwerpen gaat het om voorwerpen die naar beneden kúnnen vallen en vervolgens medewerkers beneden kúnnen raken. Wanneer dit het geval is, moet aansluitend op de werkvloer een 15 cm hoge kantplank aanwezig zijn. Tevens moet worden voorkómen dat daaronder zich personen kunnen bevinden door bijvoorbeeld het benedengebied af te zetten.

 

Relatie letsel met de valhoogte

In enkele wetenschappelijke studies is de associatie tussen valhoogte en de mate van letsel bestudeerd. Personen die zijn gevallen en als gevolg hiervan ernstig letsel hebben ontwikkeld of zijn overleden (patiënten), worden vergeleken met een controlegroep. Hieruit blijkt dat bij een toenemende valhoogte, de kans op fracturen, ernstig letsel en de kans op sterfte toenemen. Het is echter niet mogelijk om een hoogte vast te stellen waarbij door vallen geen nadelige gezondheidsschade optreedt. Ook vallen van lagere hoogten kan namelijk leiden tot letsel. Er zijn in die gevallen dus ook maatregelen nodig.

Factoren die gerelateerd zijn aan de ernst van het letsel bij een val van hoogte, zijn onder meer:

  • val-gebonden factoren: grotere valhoogte, hardere ondergrond waarop men valt, hoofd raakt als eerste de grond;
  • werkgebonden factoren: werklocatie, soort activiteit;
  • persoonsgebonden factoren: hogere leeftijd en geslacht.

 

Achterliggende oorzaken

De meest directe oorzaken zijn:

  • ontbreken van leuningen;
  • openingen die niet zijn afgedekt;
  • geen beveiligde toegang;
  • onjuist gebruik van beschermingsmiddelen.

De meest voorkomende achterliggende oorzaken van valongevallen zijn:

  • falende taken: niet verschaffen en/of niet gebruiken van barrières zoals randbeveiliging, deugdelijke steigers;
  • falende managementfactoren, zoals onvoldoende motivatie en alertheid, onvoldoende plannen en procedures, onvoldoende arbeidsmiddelen. 

De fundamentele grondoorzaak van vallen van hoogte is natuurlijk de zwaartekracht op aarde. Maar dat is een onveranderlijk gegeven.